Letonya Cumhurbaşkanı, İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararını Meclis’e geri gönderdi
Yayınlanma tarihi
Letonya Devlet Başkanı Edgars Rinkevics, ülkenin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesini öngören yasayı daha detaylı incelenmek üzere Parlamento’ya (Saeima) geri gönderdiğini duyurdu.
Bu gelişme Pazartesi günü Letonya kamu yayıncısı LSM tarafından bildirildi.
31 Ekim’de Saeima’da yapılan oturumda milletvekilleri, kadınlara ve aile içi şiddete karşı koruma sağlayan insan hakları sözleşmesinin feshedilmesi yönünde oy kullandı.
32 milletvekili anlaşmada kalma yönünde oy kullanırken, 56 milletvekili anlaşmadan ayrılmayı destekleyerek anlaşmanın “cinsiyet ideolojisine dayalı radikal feminizmi teşvik ettiğini” vurguladı. İki milletvekili çekimser kaldı.
Başkan Rinkevics, sözleşmeden çekilmenin şirkete ve ülkenin müttefiklerine “çelişkili bir mesaj” göndereceğini söyledi.
Rinkevics mektubunda şunları söyledi: “Anlaşmanın Saeima dönemi içinde hem onaylanması hem de feshedilmesi, Letonya toplumuna ve uluslararası müttefiklerimize, Letonya’nın uluslararası yükümlülüklerini iyi niyetle yerine getirmeye hazır olduğuna dair çelişkili bir mesaj gönderecektir. Letonya’nın uluslararası bir insan hakları anlaşmasından çekilen ilk AB üyesi olacağını da hesaba katmak gerekir. Böyle bir adımın Avrupa Birliği Antlaşması’nda yer alan samimi işbirliği ilkesiyle uyumlu olup olmadığı ciddi olarak değerlendirilmelidir.”
Rinkeviçs ayrıca konunun bir sonraki seçimlerde yeni Parlamento tarafından ele alınmasının daha iyi olacağını da söyledi. Letonya’da genel seçimler 3 Ekim 2026’da yapılacak.
Başkanın, Saeima’dan kararını yeniden gözden geçirmesini isteme anayasal hakkı vardır, ancak veto etme yetkisi yoktur.
İstanbul Sözleşmesi, 2014 yılında 10 ülkenin onayıyla yürürlüğe girdi ve Temmuz 2019’da 34 ülke ve Avrupa Birliği tarafından onaylandı. Sözleşmeyi ilk imzalayan Türkiye, 2021 yılında sözleşmeden çekildi.
Avrupa genelindeki aşırı muhafazakar gruplar ve siyasi partiler, anlaşmayı “cinsiyet ideolojisini” desteklediğini, cinsel deneyleri teşvik ettiğini ve çocuklara zarar verdiğini iddia ederek eleştiriyor.
Letonya’daki muhalefet milletvekilleri Eylül ayında anlaşmadan çekilme sürecini başlattı. Onlara, Başbakan Evika Silina’nın merkez sağ partisi ve merkez sol partiden oluşan üçlü hükümet koalisyonunun üyesi olan bir tarım ittifakı olan Yeşiller ve Çiftçiler Birliği de katıldı.
Koalisyon hükümeti anlaşmayı 2023’te onaylama vaadiyle iktidara gelen Başbakan Silina, anlaşmadan çekilme girişimlerini eleştirdi.
Silina, Ekim ayında sosyal ağ platformu X’te “Yardım isteyecek kadar cesur olanlar artık deneyimlerinin siyasi savaş için kullanıldığına tanık oluyor” diye yazdı. “Bu çok zalimce.”
İstanbul Sözleşmesi konusundaki anlaşmazlıklar, 2026 sonbaharında yapılması planlanan bir sonraki parlamento seçimleri öncesinde iktidar koalisyonunda çatlakların olduğunu gösteriyor.
Uluslararası kadın hakları örgütü Equality Now’dan Tamar Dekanosidze oylamayla ilgili yaptığı açıklamada, “Bu karar sadece Letonya’daki kadınları ve kız çocuklarını tehlikeye atmakla kalmıyor, aynı zamanda Avrupa ve Orta Asya’daki insan hakları karşıtı hareketleri teşvik ediyor ve hukukun üstünlüğü, uluslararası adalet ve demokratik değerlerden uzaklaşan hükümetlerin otoriter eğilimlerini destekliyor.” dedi.
AB, İstanbul Sözleşmesi’ni 2023 yılında kabul ederek 27 üye ülkenin tamamı için yasal olarak bağlayıcı hale getirdi. Bu bağlamda AB kurumları, kamu yönetimi, suçla mücadelede işbirliği ve mülteci hakları da anlaşmanın kapsamına giriyor.
Ancak Bulgaristan, Macaristan, Slovakya, Çek Cumhuriyeti ve Litvanya sözleşmeyi henüz onaylamadı.
